Moreshwar Kalavate : मोरेश्वर कलावटे नावाच्या नवीन किड्याच्या प्रजातीचा शोध; मोरेश्वर शोधणार माणसाच्या मृत्यूची अचूक वेळ
न्यूझीलंड-आधारित पीअर रिव्ह्यू केलेल्या आंतरराष्ट्रीय जर्नल Zootaxa मध्ये शास्त्रज्ञ डॉ अपर्णा सुरेशचंद्र कलावटे यांचा पेपर 12 एप्रिल रोजी प्रकाशित झाला आहे. प्रिटोरिया, दक्षिण आफ्रिका येथील डिट्सॉन्ग नॅशनल म्युझियम ऑफ नॅचरल हिस्ट्रीचे संचालक वर्नर पी स्ट्रुम्फर यांनी या पेपरचे सह-लेखक केले होते. मोरेश्वर हा ट्रोगिडे कुटुंबातील नेक्रोफॅगस असल्याने त्याला केराटिन देखील म्हणतात. एखाद्या जीवाच्या मृत्यूनंतर शरीराच्या विघटनादरम्यान ब्लोफ्लाइज हे पहिल्या टप्प्यात येतात आणि त्यानंतर विविध शिकारी (predatory beetles) किडे येतात. हे किडे मोठ्या संख्येने अळ्या खातात. जेव्हा बहुतेक मऊ ऊतींचे सेवन केले जाते, तेव्हा इतर विविध कीटक येतात जे उर्वरित त्वचा, केस, कूर्चा आणि हाडे खातात.
मृत शरीरावरील केराटीन फीडर्सच्या आगमनाने अंतिम क्रमवारीचा टप्पा गाठला जातो. त्यामुळे फॉरेन्सिक सायन्समध्ये त्यांचे महत्त्व खूप मोठे आहे. नवीन प्रजाती ट्रोगिडे कुळातील आहे. ऍफ्रोमोरगूस या उपजातींत एकूण 9 प्रजाती आहेत आणि आता या नवीन प्रजातीच्या समावेशासह भारतातील या उपजातीची विविधता 10 वर आली आहे.
“त्याच पेपरमध्ये आम्ही काही वर्गीकरणात्मक बदलांसह ओरिएंटल आणि पॅलाएर्क्टिक प्रदेशांतून ओळखल्या जाणाऱ्या उपजिनस ऍफ्रोमोर्गसच्या त्यांच्या उपलब्ध समानार्थी शब्दांसह सर्व 22 वैध प्रजातींचे सचित्र कॅटलॉग दिले आहेत. जे नवोदित संशोधक या विषयात संशोधनाचा अभ्यास करू इच्छितात त्यांना हे कॅटलॉग उपयोगी पडेल. या गटातील किड्यांना काहीवेळा हाईड बीटल म्हणतात कारण ते त्यांचे शरीर मातीखाली झाकून घेतात. ते फोटोजेनिक नसून ते सहसा काळे किंवा राखाडी आणि मातीत भरलेले असतात, असे डॉ. अपर्णा यांनी सांगितले.
Talegaon Dabhade: पैसे दिले नाही म्हणून व्यावसायिकाला लाकडी दांडक्याने मारहाण
हे लहान प्राणी मृत जीवांचे शव खाऊन पर्यावरणाची स्वच्छता करण्यात मानवजातीला मदत करत आहेत. तसेच, मृत शरीरावर त्यांची उपस्थिती फॉरेन्सिक शास्त्रज्ञांना जीवाच्या मृत्यूची गणना करण्यासाठी उपयुक्त ठरू शकते. या चिमुकल्या किड्याच्या संवर्धनासाठी आपण सर्वसामान्यांना त्याचे महत्त्व आणि स्वरूप याविषयी जागरूक करणे आवश्यक आहे. भारतातील या कमी अभ्यासलेल्या गटातील अधिक प्रजातींचे दस्तऐवजीकरण करणे हे माझे उद्दिष्ट आहे. कारण आपला देश जैवविविधतेने समृद्ध आहे. अजून अनेक प्रजातींचा शोध घेणे बाकी आहे असेही डॉ. अपर्णा यांनी सांगितले.