Pune: ऑनलाईन खरेदी करताना संगणकाची ‘ही’ काळजी घ्या

एमपीसी न्यूज –  पुणे जिल्हा शिक्षण मंडळाचे मामासाहेब मोहोळ महाविद्यालयाच्या वतीने आयोजित एकदिवसीय सायबर क्राईम वेबिनार मध्ये क्राईम इनव्हेस्टीगेशन एक्स्पर्ट संदीप गादिया यांनी मोलाचे मार्गदर्शन केले. ‘ऑनलाईन खरेदी करताना संगणकाची काय  काळजी घ्यायची याची माहितीही त्यांनी दिली.

सायबर क्राईम इनव्हेस्टीगेशन एक्स्पर्ट संदीप गादिया यांनी सायबर गुन्हे काय आहेत आणि ते कसे होतात, या बद्दल विस्तृत माहिती दिली. सायबर क्राइम, हॅकिंग, सायबर फिशिंग व त्याचे वेगवेगळे प्रकार, मोबाईल क्राइम, डेबिट आणि क्रेडीटकार्डच्या संदर्भातील होणारे सायबर फ्रॉड तसेच सध्याच्या कोरोनाच्या (कोविड 19) काळात काय गुन्हे घडत आहेत. याबद्दद्ल वास्तविक जीवनात घडणाऱ्या सायबर गुन्ह्यांच्या उदाहरणसह अत्यंत सोप्या भाषेत सांगितले. तसेच सायबर गुन्ह्यांच्या बाबतीतील सायबर सुरक्षेबाबत अत्यंत महत्वाच्या टिप्स त्यांनी दिल्या. त्या पुढील प्रमाणे.

ऑनलाईन खरेदी करताना संगणकाची घ्यावयाची काळजी

• आर्थिक व्यवहारासाठी कोणतीही सार्वजनिक / विनामूल्य वाय-फाय वापरू नका.
• एक चांगला, अद्ययावत आणि परवानाकृत [सशुल्क] अँटीव्हायरस वापरा.
• सायबर-हल्ले टाळण्यासाठी आपल्या संगणकावर एक चांगला फायरवॉल स्थापित करा.
• आपल्या वेब ब्राउझरमध्ये अँटी फिशिंग फिल्टर स्थापित करा. इंटरनेट एक्सप्लोररमध्ये स्मार्टस्क्रीन फिल्टर सारखे विविध फिशिंग फिल्टर्स आहेत, जे आपल्याला बनावट वेबसाइट आढळल्यास आपल्याला चेतावणी देऊन फिशिंग साइटपासून आपले रक्षण करण्यास मदत करते.
• आपल्या आर्थिक व्यवहाराच्या बँकेच्या स्टेटमेंट वर लक्ष ठेवा.
• आपल्या ब्राउझरमध्ये कोणतेही दुर्भावनापूर्ण अ‍ॅप / प्लगइन / अ‍ॅड-ऑन नसल्याचे सुनिश्चित करा.
• सर्व ऑनलाईन सेवांना कठीण आणि गुंतागुंतीचा पासवर्ड द्या. ते नियमितपणे बदलत रहा.

इ-कॉमर्स / बँकिंग/  वॉलेट अ‍ॅपचा करताना घ्यावयाची काळजी

• अधिकृत स्टोअर / वेबसाइटवरून अ‍ॅप्स डाऊनलोड करा.
• कोणतेही अ‍ॅप्स करण्यापूर्वी डाऊनलोड करताना विचारलेल्या परवानग्या तपासा. अनावश्यक परवानग्या विचारत असलेले अ‍ॅप्स वापरणे टाळा.
• आपल्या सेल फोनमध्ये एक चांगला, अद्ययावत आणि परवानाकृत [सशुल्क] अँटीव्हायरस अ‍ॅप वापरा.
• मोबाईल अ‍ॅपची वैधता / विश्वासार्हता तपासा.
• मोबाइल अॅप्स / फर्मवेअर नियमितपणे अपडेट करा.
• जर ग्राहक सेवा कार्यकारी अधिकारी आपल्याला क्विक सपोर्ट [क्यूएस] / टीमव्यूइव्हर किंवा एनीडेस्क यासारखे रिमोट अ‍ॅक्सेस सॉफ्टवेअर डाऊनलोड करण्यास सांगत असेल तर असे अ‍ॅप्स डाऊनलोड करू नका, कारण हे अ‍ॅप्स फसवणूक करणार्‍यास आपल्या सेल फोनमध्ये प्रवेश मिळवून देण्यास सक्षम करतात.
• उपयोगानंतर सर्व ईकॉमर्स, वॉलेट आणि बँकिंग अ‍ॅप्स लॉग आउट करा.
• क्यूआर कोडद्वारे व्यवहार केल्यास, विनंतीचे प्रकार तपासा [निधी पाठवा / प्राप्त करा] केले. व्यवहाराची विनंती स्वीकारताना फ्रॉडस्टर हा निधी वळवू शकतात.
• आपल्या कार्डाचा तपशील कोणत्याही ईकॉमर्स अ‍ॅपमध्ये साठवू नका.

डेबिट / क्रेडीट कार्डच्या संदर्भातील सुरक्षा :

• आपल्या कार्डचे पिन अंदाज लावण्यायोग्य ठेवू नका.
• आपले डेबिट / क्रेडिट कार्ड तपशील [कार्ड क्रमांक, पिन, ओटीपी] कोणासही सांगू नका. तसेच आपला पिन नियमित कालांतराने बदला.
• सीपीपी / वनअसिस्ट सारखे कार्ड विमाच्या सेवा घ्या.
• आपल्याकडे एकापेक्षा जास्त कार्डे असल्यास, सर्व कार्डांना समान पिन देऊ नका.
• आपल्या उपस्थितीत नेहमीच कार्ड व्यवहारास अनुमती द्या.
• कार्ड क्रमांक आणि पिन टाईप करताना नेहमी आपला हात झाकून ठेवा.

जर तुमच्या बरोबर सायबर क्राईम घडला तर काय कराल ?..

• सायबर क्राइम सेल / सायबर पोलिस ठाण्याशी त्वरित संपर्क साधा.
• तुमच्या कार्ड जारी करणार्‍या बँकेत त्वरित संपर्क साधा आणि तो व्यवहार ब्लॉक करा आणि कार्डही ब्लॉक करा.
• ई-कॉमर्स वेबसाइटच्या ग्राहक कार्डावर संपर्क साधा आणि त्यांना व्यवहार थांबवण्यासाठी आणि टे अकाऊंट गोठवण्याची विनंती करा.
• तुमच्या कार्डाचा / खात्याचा पासवर्ड किंवा पिन क्रमांक बदला.
• आपल्या सायबर विमा कंपनीला माहिती द्या.

अशी अत्यंत महत्वाची आणि विस्तृत माहिती सायबर क्राईम इनव्हेस्टीगेशन एक्स्पर्ट  गादिया यांनी दिली आहे.